Kroniki kostrzyńskie
Mapa Prus Południowych David’a von Gilly
W niniejszej pracy do stworzenia geoportalu miasta i gminy Kostrzyn wykorzystano podkłady mapowe z różnych horyzontów czasowych. Chronologicznie najstarszym źródłem kartograficznym jest Mapa Prus Południowych David’a von Gilly, nazywana także Atlasem Prus Południowych pochodząca z lat 1802-1803. Pierwowzorem mapy użytej w projekcie była rękopiśmienna „Mapa Prus południowych” z 1793 roku, której opracowaniem kierował David Gilly. To właśnie jemu przypisuje się utrzymanie symbolizacji związanej z tradycją topografii francuskiej. Obszar, który objęły mapy Gilly’ego został skartowany w skali 1 : 50 000 na 89 arkuszach i prezentuje dawne obszary Polski włączone do królestwa Pruskiego po drugim rozbiorze w 1793 roku (1). Z kolei pochodzące z lat 1802-1803 arkusze zostały wykonane po tym, jak David Gilly sprzedał prawa do publikacji „Mapy Prus Południowych. Wówczas Simon Schropp wydrukował 13 sekcji mapy w skali 1 : 150 000 (2).
Czarno-biały miedzioryt, który stanowi jeden z podkładów mapowych projektu pochodzi z lat 1802-1803 i wykonany jest w skali 1:150 000. Poza podstawową treścią topograficzną zawiera także granice administracyjne ówczesnych lat oraz szczegółowe oznaczenia pocztowe takie jak rodzaje urzędów i posterunków pocztowych, odległości w milach oraz klasyfikację dróg według znaczenia szlaków pocztowych. Według przeprowadzonych analiz można stwierdzić, że źródłem dla opracowania powyższej mapy był wspomniany wcześniej czystorys w skali 1 : 50 000. W tym opracowaniu zasięg zabudowy poszczególnych miejscowości został zgeneralizowany do dwóch równoległych prostokątów usytuowanych wzdłuż drogi. Charakter tego źródła kartograficznego sprawił, że Mapa Prus Południowych David’a von Gilly jest pierwszą dla obszaru Wielkopolski mapą tematyczną (pocztową) na podstawie mapy topograficznej. Zastosowano w niej kategoryzację dróg, która dzięki odpowiednim symbolom rozdziela drogi na poszczególne kategorie, m.in. drogi obsługiwane przez dyliżanse pocztowe lub obsługiwane tylko przez pocztę posyłkową. W niniejszej mapie ciekawy jest sposób prezentacji obszarów leśnych, które przedstawione są za pomocą drzewek widzianych z perspektywy. (1).
Wybranie tego podkładu mapowego nie było przypadkowe. Pruska mapa z lat 1802-1803 posiada unikalny charakter, po pierwsze stanowi bogate źródło informacji o warsztacie pracy XVIII-wiecznych topografów (1), ale jest także jednym z najwcześniejszych obrazów kartograficznych obejmujących swym zakresem obszar gminy Kostrzyn w skali umożliwiającej rozróżnienie poszczególnych wsi, a także dróg komunikacyjnych. Mimo iż próba wpasowania Mapy Gilly’ego we współczesne układy współrzędnych obarczona jest sporymi błędami oraz przesunięciami, a większość symboli, głównie tych dotyczących zabudowania, została mocno zgeneralizowana, to i tak stanowi bardzo ważne źródło dla powyższego opracowania. Dzięki Mapie Gilly’ego mamy możliwość prześledzenia głównych szlaków komunikacyjnych Kostrzyna z początku XIX wieku oraz poznaniu rozmieszczenia poszczególnych wsi. Tematyka tej mapy doskonale ukazuję pozycje ówczesnego miasta Kostrzyn i potwierdza, że już w XVIII wieku przebiegały tu regularne kursy królewskiej poczty polskiej.
Mapy David’a von Gilly z lat 1802-1803 - arkusz B2
Fragment mapy David’a von Gilly z lat 1802-1803
1. Medyńska-Gulij B., Lorek D., 2008: Pruskie mapy topograficzne dla Wielkopolski do 1803 roku.
2. Troschel, 1925: Historische Notizen zu den Aufnahmen im polnischen später preußischen Gebiet (Provinz Posen) in der zweiten Hälfte des 18. Jahrhunderts. Biblioteka Państwowa w Berlinie, sygn.: Kart Q 16 939/6.