Dziś wszystkie drogi łączące miasto Kostrzyn z wsiami sołeckimi posiadają asfaltową nawierzchnię. Natomiast drogi prowadzące do Gniezna i Kórnika zyskały rangę dróg wojewódzkich, natomiast trasa do Pobiedzisk i Środy klasyfikowana jest jako droga powiatowa (4). Obecnie ważność gminy podkreśla także wybudowana w 2012 roku droga ekspresowa S-5, nazywana Wschodnią Obwodnicą Poznania. Prace nad nią zaczęto w 2009 roku i na obszarze gminy Kostrzyn zlokalizowano trzy węzły drogowe: Iwno, Kostrzyn (skrzyżowanie z droga krajową nr 92) oraz Strumiany. Nowe połączenie sprawiło, że gmina nie tylko zyskała nowe, szybsze połączenie z najważniejszymi aglomeracjami w regionie (droga S-5 prowadzi zarówno do Gniezna, jak i łączy się z autostradą A-2, która jest południową obwodnicą Poznania), ale został także podniesiony poziom bezpieczeństwa w regionie oraz upłynniono ruch drogowy (7).
    W roku 1887 przez Kostrzyn została poprowadzona jednotorowa linia kolejowa, która początkowo biegła z Poznania do Wrześni. W 1940 roku Niemcy wybudowali drugi tor, a wytyczona linia kolejowa stała się jedną z najruchliwszych tras kolejowych (4). Dziś trasa łączy Poznań i Warszawę, a na terenie gminy znajdują się dwie stacje kolejowe w Kostrzynie oraz Gułtowach.
    Na terenie gminy znajduje się także ścieżka rowerowa wchodząca w skład szlaku rowerowego Pierścień dookoła Poznania. Trasa ta wytyczona jest w taki sposób, żeby objęła wszystkie najciekawsze tereny powiatu poznańskiego. Stworzono siedem szlaków łącznikowych, z których jeden przebiega przez teren gminy Kostrzyn. Jest to szlak łącznikowy „Dolina Cybiny do Parku Krajobrazowego Promno” (8). Na terenie gminy Kostrzyn wspomniana trasa swój początek ma w miejscowości Trzek, skąd drogą przez Trzek Mały i Ignacewo prowadzi do Kostrzyna, a następnie przez Tarnów do Biskupic. Po drodze mija takie obiekty jak wczesnośredniowieczne grodzisko w okolicy miejscowości Trzek Mały oraz późnogotycki kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Kostrzynie.

Zarys historii rozwoju osadnictwa

    Pierwsze wzmianki o Kostrzynie pochodzą z przełomu XI i XII wieku, kiedy to za sprawą królów polski został ufundowany kościół parafialny. Usytuowane nad ważnymi drogami miasto leżące na niewielkim wzniesieniu opadającym od północy i wschodu w zabagnione jezioro Pło miał bardzo duże znaczenie strategiczne, szczególnie jako zapora w przejściu w kierunku Gniezna. Korzystne położenie było docenione już bardzo wcześnie, istnieją bowiem wyraźne przesłanki o istniejącym tutaj wczesnośredniowiecznym grodzisku (4). Istotną rolę w powstawaniu miast w średniowieczu miał proces ich zakładania na prawie niemieckim. Kostrzyn jest jednym z najstarszych (obok Gniezna, Powidza, Międzyrzecza, a także Poznania) miast lokowanych w ten sposób. Miasto otrzymało przywilej lokacyjny już w 1251 roku, a więc 2 lata wcześniej od Poznania (9; 10; 11). Lokacja na prawie niemieckim oznaczała nadanie miastu nowych form ustrojowych, a także na wyznaczenia miejsca na rynek (w pobliżu już istniejącego osiedla), z którego wyprowadzano w kierunkach prostopadłych ulice (12).
    Analizując obszar dawnego Kostrzyna należy zwrócić uwagę także na tereny leżące nieopodal miasta, takie jak okoliczne wsie, pola i łąki miejskie. Jednymi z najstarszych wsi sąsiadującymi z Kostrzynem są Trzek, Siekierki, Sokolniki, Gwiazdowo, Tarnowo, Glinka, Iwno, Strumiany i Czerlejno (4). Wiele z istniejących miejscowości nie przetrwało do dzisiejszych czasów. Mapa Ziemi średzkiej w średnich wiekach autorstwa ks. Stanisława Kozierowskiego będąca rekonstrukcją wykonaną na podstawie zapisków pochodzących z XVII-XVIII wieku, zawiera ich nazwy i przybliżoną lokalizację. Mapa podaje, że Kostrzyn w tych czasach był kasztelanią, a wokół niego zlokalizowane były takie osady jak Szczodrowo, Dubowo, Jady, Wierzbiętowo, Zagrody, Jordan (nieopodal Iwna) oraz Sutowo (na południe od Siekierek Wielkich). Na mapie możemy znaleźć także informacje o obszarach, które oddzielały poszczególne miejscowości. Jak podaje Matysek (4) „pomiędzy Siekierkami a Kostrzynem znajdował się Las Dębowy, grunta paczkowskie i sokolnickie były oddzielone od kostrzyńskich polem Kuchary, północną granicę ról miejskich stanowiła Łąka Moczydło, a wschodnią zanikające jezioro i mokradła zwane Zdrojami”. Ponadto według akt archidiakonatu poznańskiego do podległego mu dekanatu kostrzyńskiego należały kościoły w Kostrzynie, Iwnie, Siedlcach, Gułtowach, Czerlejnie i Siekierkach, a także w Targowejgórce, Nekli, Opatówku, Gieczu, Grodziszczku, Swarzędzu, Uzarzewie i Kleszczewie (13).

    W latach 1839-1860 na terenach Kostrzyna pojawiły się folwarki Antoniewo, Andrzejewo, Janopol, Franowo (dziś Wróblewo), Gowarzewko (dziś Ignacewo), Skałowo oraz osada Huby Kostrzyńskie, obecnie zlokalizowane przy ulicy Półwiejskiej (4). Natomiast jeśli chodzi o samo miasto Kostrzyn to zauważyć można dwoisty charakter lokowania budynków. Pierwszy z nich widoczny jest w ciągu ulicy Średzkiej i Pobiedziskiej (dziś Mickiewicza), gdzie występuje szeregowa zabudowa wzdłuż drogi. Natomiast część zachodnia miasta, dochodząca do zgrupowania wschodniego pod kątem prostym swoim zasięgiem obejmuje ulicę Poznańską i Kościuszki z leżącym pomiędzy nimi rynkiem, który pierwotnie służył jako plac targowy. Możliwe, że początkowo sięgał on aż do skrzyżowania wyżej wspomnianych ulic, gdyż zabudowania na tym terenie z całą pewnością pochodzą z okresu późniejszego (14; 4). Zachodnia część rynku bez wątpienia powstała z rozszerzenia ulicy Poznańskiej, lecz jego pierwotny kształt jest trudny do odtworzenia. Wschodnia część jest z kolei podyktowana warunkami terenowymi, spadek terenu i przejście w mokradła sprawiły, że rynek cechuje się prostym zamknięciem. Mokradła pojezierne na Ple sprawiły dodatkowo, że rozwój miasta w tym kierunku został wstrzymany. Droga z Poznania w kierunku Wrześni i Gniezna została poprowadzona w kierunku południowym, wzdłuż dzisiejszej ulicy Średzkiej. Dopiero w dogodnym, suchym miejscu skręcała w kierunku Siedlca (grobla usypana nad mokradłami zbudowana została w okresie późniejszym, między rokiem 1829, a 1912). Takie ukształtowanie terenu sprawiło, że miasto początkowo rozwijało się wzdłuż traktu Środa-Pobiedziska (4).
    Rozrost miasta następował bardzo powoli. Według źródeł z 1298 roku do Kostrzyna przylegały takie obszary jak dział Dubona (Dębina) oraz Polska Wieś, które w latach późniejszych zostały wchłonięte przez miasto. Dokumenty z późniejszych okresów wymieniają ponadto ulicę Skokową i Łazienną (1424 r.), młyn przy ulicy Pobrzedziskiej (prawdopodobnie Pobiedziskiej) nad jeziorem (1485 r.). Dokumenty z 1615 roku mówią o przedmieściu nazywanym folwarkiem kostrzyńskim, a notka z 1644 roku wspomina o ulicy Rypin i Garncarskiej. W tym samym roku w Kostrzynie notowane jest 200 domów (Matysek 2015a). Wiele zachowanych dokumentów wskazuje na to, że Kostrzyn był zaliczany do mniejszych miast. Na podstawie dokumentów świadczących o działaniu handlu i kredytu pochodzących z roku około 1500 Kostrzyn zaklasyfikowano do miasta najniższej, czyli czwartej kategorii. Natomiast w zestawieniu z 1520 roku ze spisem z 1498 roku, wskazującym osady, które miały wystawić zbrojnych na wojnę pruską, Kostrzyn również zaklasyfikowany jest do czwartej kategorii. Według tych danych był zobowiązany do wystawienia trzech zbrojnych, co świadczy o tym, że Kostrzyn był jednym z najmniejszych miasteczek. Widoczne to było zwłaszcza w sądownictwie. Kostrzyn podlegał sądowi wyższemu w Poznaniu, a w mieście znajdował się jedynie ośrodek sądu wyższego prawa niemieckiego. Wartym wspomnienia jest także fakt, że miasto dzierżawiło niektóre funkcje z ośrodków lepiej rozwiniętych, według dokumentów z 1462 roku Kostrzyn płacił Poznaniowi za wynajęcie kata (15).
   W XIX wieku większość drewnianych domów zastąpiono budynkami murowanymi, często dwukondygnacyjnymi, a pod zabudowę wykorzystano istniejącą sieć drogową. Rozrost miasta spowodowało dopiero wybudowanie linii kolejowej. Wówczas miasto zaczęło rozbudowywać się w kierunku dworca, gdzie wzniesiono między innymi młyn i mleczarnię. Największy rozrost miasta nastąpił dopiero w roku 1956 kiedy włączono do miasta tereny byłego folwarku Strumiany, a na części jego gruntów rozpoczęto budowę nowego osiedla. W kolejnych latach powstały osiedla w rejonie ulicy Grunwaldzkiej (wchłaniające folwark Antoniewo, później Andrzejewo), ulicy Piasta oraz ulicy Poznańskiej. Natomiast pod koniec lat 90-tych przy drodze do Wrześni powstało osiedle Królewskie (4).